μεταχειρισμένα ΙΘΑΚΗ με τη ματιά του Σπύρου Μελετζή

ΙΘΑΚΗ - ΜΕ ΤΗ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΜΕΛΕΤΖΗ
ΜΕΛΕΤΖΗΣ ΣΠΥΡΟΣ
Εκδότης ΔΙΚΤΥΟ ΟΔΥΣΣΕΙΑ - ΔΗΜΟΣ ΙΘΑΚΗΣ 2001
Αριθμός σελίδων 168 Διαστάσεις 27x24 cm.
Σε άριστη κατάσταση με μια χειρόγραφη αφιέρωση στο πρωτόφυλλο.

Πρόλογος ΚΑΡΑΒΙΑΣ ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ
Επιμέλεια ΚΑΣΣΙΑΝΟΥ ΝΙΝΑ

Ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες φωτογράφους, ο Σπύρος Μελετζής, επισκέφτηκε την Ιθάκη τρεις φορές. Το 1939, λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, το 1953, μετά τους καταστροφικούς σεισμούς που έπληξαν την Ιθάκη, και το 1956. Στις φωτογραφίες αυτές αποτυπώνεται το τοπίο του νησιού και η καθημερινότητα των ανθρώπων μέσα από τη ματιά ενός πραγματικού καλλιτέχνη.

“Μου άρεσε η Ιθάκη και η περιπλάνηση του Οδυσσέα”. Είχε διαβάσει την Οδύσσεια και έφτασε εκεί έχοντας σαν βαθύτερο σκοπό να συναντήσει την Ιστορία, να αναδείξει τις ρίζες του νησιού, να εμπνευστεί από τα μυστικά ερείσματα του μύθου, να φωτογραφίσει πάνω στα χνάρια του Οδυσσέα.
“Έφθασα στην Ιθάκη με το ελληνικό επιβατικό ¨Αγγέλικα¨ και το φωτογράφισα. Το φτάσιμο του βαποριού στο Θιάκι δημιούργησε κάποια κίνηση γύρω από το λιμάνι και αποτελούσε ένα γεγονός για τους κατοίκους του. Οι ταξιδιώτες, τα νέα, οι εφημερίδες ήταν μια ασχολία για να ξεχνά κανείς την απομόνωση και τη μελαγχολία.
Στις φωτογραφίες του σκιαγραφείται η γεωγραφική φυσιογνωμία της Ιθάκης, απεικονίζονται οι ομορφιές της, οι ιστορικές της καταβολές, οι τοποθεσίες που πέρασε ο Οδυσσέας. Εικόνες μεγαλειώδους τοπίου, χωρίς να επιχειρούν να μετατραπούν σε μεγαλειώδεις εικόνες. Περιγράφονται πολλά στοιχεία από την καθημερινότητα, σύμβολα δεμένα με το νησί και τις παραδόσεις του. Κρίνονται οι άνθρωποι και οι συνήθειές τους. Πλάνα που συγκροτούν την εικόνα ενός ανθρώπου που ενθουσιάζεται με τη δημιουργία, καθώς μοιάζει να ανακαλύπτει πρώτη φορά τον κόσμο.
Η Ιθάκη αναφέρεται στην Οδύσσει ως τρηχεία, παιπαλόεσσα. Ο Τηλέμαχος απάντησε στον Μενέλαο που ήθελε να του χαρίσει άλογα οτι δεν τα δέχεται γιατί στην Ιθάκη δεν υπάρχουν ούτε δρόμοι πλατείς ούτε λιβάδια, αλλά είναι αιγίβοτος.
Στις βουκολικές φωτογραφιες του Σπύρου Μελετζή αναδεικνύονται οι σχέσεις του με τη φύση.
Ο Σπύρος Μελετζής, ως σύγχρονος Οδυσσέας, επισκέπτεται τα μέρη και φιλοδοξεί να συνθέσει μια αυθεντική εικόνα του νησιού.
Ακολουθεί το μονοπάτι του Τηλέμαχου, το λιμένα του Φόρκυνος, την ελιά του Οδυσσέα. Κοντα στην ελιά υπάρχει το σπήλαιο, άνδρον, το ιερό των νυμφών. Αναζητά την Αρέθουσα πηγή και το πετρώδες ύψωμα, την Κόρακος Πέτρα.
Ο Σπύρος Μελετζής φτιάχνει μια γοητευτική σκηνογραφία της Ιθάκης.
Η φωτογραφική μαρτυρία του Σπύρου Μελετζή είναι πολύτιμη. Για το φωτογράφο, η Ιθάκη είναι ένα νησί δοσμένο στη ναυτιλία, που ακόμα και σήμερα βγάζει τολμηρούς θαλασσοπόρους. Στις πρώτες φωτογραφίες που τράβηξε, η Ιθάκη ήταν σκεπασμένη με ομίχλη. “Με τέτοιες συνθήκες θα έφτασε ο Οδυσσέας”. Αναλογιζόμαστε τη σκηνή της επιστροφής του Οδυσσέα, που όταν έφτασε στο ομιχλώδες Θιάκι αναρωτήθηκε σε ποια ακτή τον έβγαλαν οι Φαίακες. Τότε η Αθηνά, διώχνοντας την καταχνιά, του είπε: “Να το Νήριτο, δηλαδή να η γη σου”.


Ο Σπύρος Μελετζής (Άγιοι Θεόδωροι Ίμβρου, 20 Ιανουαρίου 1906 – Αθήνα, 14 Νοεμβρίου 2003) ήταν Έλληνας φωτογράφος.
Βιογραφία
Γεννημένος στο χωριό Άγιοι Θεόδωροι Ίμβρου, ο Μελετζής ήταν πρωτότοκος γιος (από έξι αδέλφια) του Μενελάου Μελετζή και της Καλλιόπης Γιαννάκη. Ο πατέρας του Μελετζή ήταν φτωχός - ντενεκετζής στο επάγγελμα ενώ η μητέρα του δεν είχε φοιτήσει σε σχολείο. Ο Μελετζής παρακολούθησε το σχολαρχείο και η οικογένειά του τον προόριζε για δεσπότη. Όμως επειδή ο πατέρας του Μελετζή πεθαίνει από επιδημία γρίπης το 1919, σε ηλικία 13 χρονών αναγκάζεται να βιοποριστεί.
Σε ηλικία 17 ετών, το 1923 (Συνθήκη της Λωζάνης - παραχώρησης της Ίμβρου στους Τούρκους) έφυγε για την Αλεξανδρούπολη όπου εργάστηκε αρχικά ως υπάλληλος σε υφασματοπωλείο και αργότερα στο φωτογραφείο του Αλέξανδρου Παναγιώτου (ο οποίος ήταν συγγενής του Μελετζή). Σταθμός στη φωτογραφική του καριέρα αποτέλεσε η φωτογραφία του με τα καΐκια στην παραλία της Αλεξανδρούπολης για την οποία κέρδισε το πρώτο βραβείο στην έκθεση της Θεσσαλονίκης το 1924. Το 1927 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Έμαθε φωτογραφία από τον Γεώργιο Μπούκα - φωτογράφο της βασιλικής οικογένειας [3]. Το 1937 φωτογραφίζει την ελληνική ύπαιθρο στην Ήπειρο.
Πορτρέτο του ηγέτη του ΕΛΑΣ, Άρη Βελουχιώτη, με τον φακό του Σπύρου Μελετζή
Στην Αντίσταση του '40 ακολουθεί και φωτογραφίζει τους αντάρτες στην Πελοπόννησο και Ευρυτανία. Ο Μελετζής θεωρείται ο φωτογράφος της Αντίστασης. Στο βιβλίο Με τους αντάρτες στα βουνά παρουσιάστηκαν φωτογραφίες από τους αντάρτες στα βουνά της Ευρυτανίας την περίοδο 1941-1944. Πολλές από αυτές τις φωτογραφίες χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα ως ιδανικές αναπαραστάσεις του αγώνα της Αριστεράς. Το 1948 φωτογραφίζει τη Σαμοθράκη και την Αλεξανδρούπολη. Λόγω των αριστερών φρονημάτων και την εμπλοκή του στον αντιστασιακό αγώνα αντιμετωπίζει προβλήματα στην εύρεση εργασίας. Ο Μελετζής συνεχίζει μεταπολεμικά να φωτογραφίζει: φωτογραφίζει αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία και τη δεκαετία του 50' φωτογραφίζει πολιτικούς όπως τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη, Γεώργιο Ράλλη, Γεώργιο Παπανδρέου όπως και τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και Ιάκωβο αλλά και προσωπικότητες της τέχνης. Το 1953 το έργο του Μελετζή παρουσιάζεται και λαμβάνει τιμητικές διακρίσεις στο Ρότσεστερ, Μπέρμινχαμ και στο Μπουένος Άιρες. Το 1955 μέσω σύμβασης με το δημόσιο, φωτογραφίζει δημόσια έργα στον Έβρο. Αργότερα με εντολή του υπουργείου Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων το 1957 εργάζεται ως φωτογράφος δημόσιων έργων και περιοδεύει φωτογραφίζοντας σε όλη την Ελλάδα (από την Πελοπόννησο, Ρούμελη μέχρι τη Θράκη). Στα τέλη της δεκαετίας του '70 σκηνοθετεί ντοκιμαντέρ με θέμα την Εθνική Αντίσταση για λογαριασμό της σουηδικής τηλεόρασης.